هر فردی در طول زندگی خود گه گاهی احساس تنهایی می کند. اریک فروم،[1] روان شناس آلمانی نیز می گوید: «انسان از لحظه ای که به دنیا می آید تا لحظه مرگ، هر کاری که می کند برای رفع احساس تنهایی خویش است»؛[2]

البته تنهایی الزاماً به مفهوم تنها بودن نمی باشد؛ زیرا ممکن است هر فردی در میان جمع و یا حتّی در یک میهمانی شلوغ و پرجمعیت بوده و احساس تنهایی کند.

زمانی که بین روابط اجتماعی دل خواه و روابط اجتماعی موجود فرد، ناهم خوانی زیادی وجود داشته باشد، احساس تنهایی خواهد کرد؛ به همین دلیل تنهایی یک حالت ذهنی دردناک احساس عدم رابطه با دیگران و متأثّر از ارزیابی هایی است که وقتی انتظاراتش از روابط اجتماعی اش برآورده نمی شود.[3]

هم چنین به طور معمول هر فردی هنگامی که تنها است احساس نیاز به تفاهم و اشتیاق برای قسمت کردن احساسات و افکارش با دیگران پیدا می کند؛ به همین دلیل است که دو نوع تنهایی از سوی دانشمندان شناسایی و مطرح شده است:

«تنهایی اجتماعی»؛[4] تنهایی اجتماعی زمانی ایجاد می شود که شما از نداشتن فعّالیت های مشترک با دیگران یا نداشتن روابط دوستی خود با دیگران ناراضی هستید و نیازمند کسب اطمینان مجدّد در مورد ارزشمندی خود از طرف دیگران هستید.

«تنهایی عاطفی»؛[5] زمانی اتفاق می افتد که شما از روابط و پیوندهای عاطفی خود با دیگران ناراضی هستید و کسی را ندارید که برای مهرورزی به او تکیه کنید.[6]

آموختن آن که چگونه با تنهایی مان در زندگی کنار بیاییم یکی از چالش های بزرگ زندگی است؛ زیرا نمی توان تا آخر عمر این گونه به زندگی ادامه داد.

اکنون سؤال اصلی اینجاست که برای گریز از تنهایی چه باید کرد؟ در ادامه به راهکارهایی در جهت رویارویی با مسأله مورد نظر اشاره خواهد شد.

روبه رو شدن با تنهایی: حقیقت آن است تا زمانی که علّت امری که سبب آزارمان شده، تشخیص داده نشود، قادر به تخفیف و تسکین آن نخواهیم بود؛ برای همین شایسته است فرد از اذعان به تنهایی خود واهمه نداشته باشد.

پذیرش تنهایی: میزان معینی از احساس تنهایی، بخش اجتناب ناپذیری در هر زندگی هر فرد می باشد؛ زیرا چه فرد بخواهد چه نخواهد، زمان ها و موقعیت هایی در زندگی هر فرد وجود دارند که در وی ایجاد احساس تنهایی می کنند؛ برای همین به جای آن که از آن گریزان باشیم باید این نکته را بیاموزیم که چگونه با آن کنار بیاییم.

پیدا کردن راه حل: اغلب پریشانی ها و ترس های ناشی از تنهایی را می توان با شناسایی علل مشکلات و سپس تلاش برای اصلاح و بهبود شرایطی که سبب ایجاد احساس تنهایی شده، کم کرد. به عنوان مثال یکی از راهکارها این است که سعی کنید تا آنجا که می توانید در یک جای خلوت و به مدّت زیاد تنها نمانده و با یک برنامه ریزی حساب شده اوقات شبانه روز و فراغت خود را با فعّالیت های مختلف علمی، هنری، ورزشی و.. . پر نمایید.

سود بردن از تنهایی: تنهایی خود را توسط آموختن روش کنار آمدن با آن، تبدیل به یک مزیت کنید و اعتماد به نفس خود- مهم ترین سرمایه شما به عنوان یک فرد تنها- را افزایش دهید. از آن به عنوان یک فرصت مناسب برای شناخت هر چه بهتر خود استفاده کنید. در عوض تحمّل دوران وحشتناک تنهایی با تعمق در افکار، احساسات و ادراکات خود فرصت هایی برای رشد و پیشرفت شخصی خود پدید آورید. در یک کلام در بهره گیری از تنهایی خلّاقیت داشته باشید؛ زیرا تنهایی الزاماً با اندوه و بدبختی برابر نیست. بلکه می توان برای خلّاق تر و سازنده تر ساختن خود بهره گرفت.

اشتغال به فعالیت های دل خواه: در هنگام تنهایی برخی افراد آشفته وار به این طرف و آن طرف پرسه زده و به دنبال فردی می گردند که بتوانند توجه شان را معطوف وی کنند. بهتر است در عوض، از این فرصت استفاده کرده و وقت خود را صرف سرگرمی ها و فعالیت های خاص و دل خواه خود نمایید.

پیش قدم شدن: به جای آن که با ناامیدی منتظر فردی باشید تا از راه برسد و شما را از تنهایی نجات دهد، بهتر آن است پیش قدم شده و خود اولین گام را بردارید. به دوستان یا اقوام تان پیشنهاد دهید با یکدیگر بیرون بروید و یا برای شام، عصرانه و.. . دعوت شان کنید.

آموختن مهارت های ارتباطی: ضعف در ارتباط همان گونه که می تواند ناشی از خودپنداره ضعیف باشد، می تواند به دلیل مهارت های ارتباطی و اجتماعی ضعیف نیز رخ داده باشد. در حقیقت افراد تنها، اغلب، در مهارت ارتباطی ضعیف هستند؛ به همین دلیل نباید از یادگیری مهارت های اجتماعی غفلت ورزید. برخی از مهارت اجتماعی مفید عبارتند از: توجه کردن به گفته های فرد مقابل، ترغیب وتشویق فرد مقابل به ابراز عقاید خود، مکث کردن در پایان صحبت خود و ایجاد تعادل بین ابراز علاقه به صحبت های فرد مقابل و حرف زدن در مورد خود، داشتن ظاهر آراسته و مرتب، برقراری تماس چشمی مناسب و خود افشاگری به اندازه کافی. به عنوان مثال در مورد تماس چشمی، افراد ترجیح می دهند دوستان جدیدشان به اندازه کافی با آنها تماس چشمی برقرار کنند تا نسبت به هم احساس صمیمیت کنند؛ اما نه آن قدر زیاد که به احساس خیره شدن بیانجامد. همین شرایط در مورد خود افشاگری نیز صادق است؛ زیرا دادن اطلاعات کافی در مورد خود به دیگران برای برقراری ارتباط در سطح فردی خوب است؛ اما باید مراقب بود که خود افشاگری های زیاد از حد دوستان جدید را خسته نکند. برای برخورداری از مهارت های خوب اجتماعی باید خود را با انواع رفتارهایی که برای دیگران مطلوب و نامطلوب اند، سازگار کرد.

صحبت کردن با دیگران: ضمن آموختن مهارت های گفتگو و گوش دادن، گفتگو با دیگران را زیاد بر خود سخت نگرفته و بدون نگرانی از این که چه باید بگویید باب گفتگو با آن ها را در موضوعات مختلفی که برای تان در درس و زندگی پیش می آید، باز کنید.

تقویت مهارت «احساس همدلی و همدردی با دیگران و پذیرفتن دیگران».[7]

انجام کارهای داوطلبانه: کمک به دیگران، اعتماد به نفس شما را افزایش داده و فرصت های جدیدی برای تان پدید می آورد تا بتوانید با افراد جدیدی ملاقات کنید؛ به همین دلیل شایسته است با عضویت در مراکز خیریه و اختصاص ساعاتی از اوقات فراغت خود به فعّالیت های اجتماعی از چنین ظرفیتی به اندازه کافی بهره ببرید.

گسترش ارتباط با دیگران: با دیگران غذا بخورید، در کلاس درس کنار افراد جدید بنشینید و یا اینکه برای مطالعه یا انجام تکالیف خود یک همراه پیدا کنید. لازم به ذکر است افرادی که برای این کار برمی گزینید شاداب، فعّال، اجتماعی، متدین و در عین حال مثبت نگر باشند و از افرادی که وقتی با آنها مواجه می شوید از زندگی شکایت می کنند، دوری گزینید.

شوق و اشتیاق در انجام کارها: سعی کنید همیشه ظاهری آراسته داشته و کارهای عادی زندگی خود حتّی صرف غذا را با اشتیاق انجام دهید.

پیش داوری نکردن نسبت به افراد جدید: بر اساس روابط پیشین، روی افراد جدید قضاوت نکنید. در عوض، سعی کنید هر فرد را از زاویه جدیدی بنگرید.

شرکت در مسافرت های گروهی: در صورت امکان در تعطیلات با دوستان و افراد خانواده خود به مسافرت اگر چه کوتاه و درون شهری بروید.


پی نوشت ها:
[1] .Erich Fromma .
[2] . اصغر کیهان‏نیا و محمدعلى حبیبى، جوانان و ازدواج، ص 15.
[3] . کریس. ال. کلینکه، مهارت‏هاى زندگى، ترجمه شهرام محمدخانى، ص 179.
[4] .Social loneliness .
[5] .emotional loneliness .
[6] . همان، ص 178.
[7] . سهراب نوروزى، تنهایى و ریشه‏هاى آن، ص 55.

منبع: حوزه نت